Kernenergie bij BIJ1?
Volgend weekend, op 30 september en 1 oktober, vind het congres van BIJ1 plaats waar de kandidatenlijst en het verkiezingsprogramma wordt vastgesteld. Ik was al meteen best geïnteresseerd in het concept-verkiezingsprogramma, waar gewoon heel veel goede dingen in staan.
Ik werd nog meer geïnteresseerd toen ik keek naar de amendementen hierop. Amendement nummer 2 dient namelijk een voorstel in dat BIJ1 kernenergie omarmt. Deze luidt als volgt:
We investeren in betrouwbare, uitstootvrije en genationaliseerde kernenergie. Kerncentrales hebben een grote eenmalige investering nodig, maar de operationele kosten zijn verwaarloosbaar. Na de opening van de centrale kan je Nederlandse burgers voorzien van gratis stroom en verdien je de centrale terug door bedrijven te laten [betalen] voor elektriciteitsgebruik. Kerncentrales zorgen tevens voor veel hoogwaardige, langdurige banen in regio's met minder werkgelegenheid.
Met de volgende toelichting:
We moeten geen enkele technologie voor de energietransitie schuwen. Kernenergie is bewezen schoon, veilig en gruwelijk goedkoop. Ook zorgen kerncentrales voor hoogwaardige, veilige en langdurige banen met een grote bestaanszekerheid.
Het is absurd dat we rechtse partijen laten weglopen met deze technologie, die uitermate geschikt zijn voor klimaatrechtvaardigheid en een toekomst met 0% uitstoot.
Sidenote: Er zijn angsten dat uranium elders in de wereld gewonnen zal worden, maar dit is niet perse nodig. Ook in Zweden gaan ze beginnen met het winnen van uranium, terwijl zonnepanelen en windmolens ook worden opgebouwd met materialen uit achtergestelde landen.
Hiervan werd ik natuurlijk erg enthousiast! Na wat gesprekken met onder meer de indiener voelde ik mogelijkheden om deze voorstellen verder te verbeteren. Ik besloot stante pede lid te worden en mijn voorstel in te dienen. Dit is voorstel 37 geworden:
Om energiegerelateerde CO2-emissies (serieus) te reduceren investeren we in kernenergie. Deze duurzame, veilige en schone vorm van energie is samen met zon en wind cruciaal voor een stabiele en daarmee goedkope energievoorziening, die ook levert als het niet waait of de zon minder of niet schijnt. Om het kernafval en de noodzaak tot mijnbouw te verkleinen, zetten we in op de bouw van snelle kweekreactoren.
Met als toelichting:
Met wind en zon alleen kunnen we onmogelijk volledig in onze energiebehoefte voorzien, want zoveel molens en panelen kunnen we niet kopen en de benodigde batterijenparken bestaan ook niet. Daarnaast is het grondstoftechnisch totaal niet efficiënt, en moeten we dat dus ook niet willen, gezien waar die grondstoffen (vooral de metalen) vandaan worden gehaald en hoe die worden geraffineerd.
Om een beeld te geven hoeveel energie er nodig is: de geschatte energiebehoefte is 700 TWh aan totale energie tegen 2050. De vele duizenden windturbines in de Noordzee die ons tegen 2050 van 70 GW aan stroom gaan leveren, leveren met 275 TWh nog geen 40% van dit totaal.
Inmiddels zijn de tellers weg, maar om behandeld te worden op het congres had je, buiten jezelf, nog vier steuners nodig. Bij de laatste keer dat ik keek had mijn voorstel 10 steuners. Ik ben bijzonder aangenaam verrast door deze openheid voor kernenergie. Dit beeld past in een kentering die ik vaker zie, vooral bij jongeren en ook bij links. De gemiddelde leeftijd bij BIJ1 is volgens mij vrij laag, dus dit sluit daar naadloos bij aan.
Intermezzo: wie ben jij nou weer?
Goeie vraag! Ik ben Emil Jacobs, alweer 38 en dit jaar twintig jaar politiek actief op links, vooral als communist. Ik ben van 2003 tot en met 2009 en van 2012 tot en met 2020 lid geweest van de SP, beide keren geroyeerd vanwege mijn linkse en kritische kijk. De laatste keer heeft zoals je wellicht wel weet wat reuring gebracht met de scheuring van ROOD en de oprichting van de Socialisten, nu een partij-in-oprichting waar ik onder meer in de programmacommissie zit die een minimumprogramma moet produceren voor begin januari.
Verder houd ik deze website bij, en ook @collectifission op twitter en mastodon. Ik ben dit projectje gestart omdat ikzelf van gedachten ben verandert over kernenergie en ben gaan inzien hoe de anti-kernenergiebeweging zich bedient van oneigenlijke argumenten en daarmee de strijd om nul CO2 consequent saboteert. Ik wil graag het taboe op dit onderwerp op links doorbreken.
Nu we dit gehad hebben...
The fight is on
Helaas werd vlak voor de deadline nog een anti-kernenergie amendement ingediend, nummer 169. Deze is zó slecht dat ik hem volledig ga ontleden. Ik hoop daarmee alvast een voorzet te geven voor de discussie op het congres. Veel van de argumenten heb ik onlangs al behandeld in dit stuk, waar ik reageer op alle andere linkse partijen over kernenergie én 12 argumenten geef waarom juist links kernenergie zou moeten omarmen. Enige overlap is niet te vermijden.
Voordat ik op de inhoud reageer, valt op dat vrijwel elke zin doordrenkt is van angst. Dit is een tactiek die anti-kernenergie propagandisten vaker gebruiken: inspelen op het bange onderbuikgevoel. Ik werd daarom herinnerd aan een citaat van Mao, waar ik toch vrij weinig mee heb politiek gezien, maar die erg toepasbaar is op deze bangmakerij:
GEEN ONDERZOEK, GEEN RECHT VAN SPREKEN
Tenzij je een probleem hebt onderzocht, wordt je het recht ontnomen om daarover te spreken. Gaat dat niet te ver? Allerminst. Als je je niet hebt verdiept in een probleem, in de huidige feiten en de geschiedenis ervan, en niets weet van de essentie ervan, zal alles wat je erover zegt ongetwijfeld onzin zijn. Onzin praten lost geen problemen op, zoals iedereen weet, dus waarom is het dan onrechtvaardig om jou het recht van spreken te ontnemen? Heel wat kameraden houden altijd hun ogen dicht en praten onzin, en voor een communist is dat een schande. Hoe kan een communist zijn ogen dichthouden en onzin praten?
Het is hier relevant dat de indiener zichzelf identificeert als communist. Angst is een slechte raadgever en dat lijkt de indiener te gebruiken om te verhullen dat deze duidelijk geen idee heeft waarover het gaat. Het is, om bij Mao te blijven, volstrekte onzin. Alleen al daarom zou ik willen adviseren dit amendement weg te stemmen komend weekend.
Maar laten we de inhoud behandelen. De hele tekst van amendement 169 luidt als volgt:
Kernenergie is een terraphthorane (aardvernietigende) hoax in dezelfde categorie als biomassacentrales en "groene" waterstof. De roof van grondstoffen uit Afrika - Niger, Namibië - het immense mijnen graven, omgevingen vergiftigen gaat met uraniumwinning gewoon door. Het kost decennia om centrales te bouwen met alle uitstoot van dien, is onbetaalbaar en onrendabel, verbruikt grote hoeveelheden broodnodig schoon water om te koelen en dan is er nog de veiligheid en het 40.000 jarige afvalprobleem. BIJ1 richt zich op serieuzere schone alternatieven en bovenal op het verminderen van de energieverslaving van de kapitalistische industrie.
Met de toelichting:
De kapitalistische partijen roepen om het hardst om kernenergie om dit terraphthorane (aardvernietigende) systeem met haar energieverslaving maar overeind te houden. Kerncentrales bouwen verspilt veel bouwtechnisch vernuft dat op andere plekken in de maatschappij nodig is. En zolang er koelwaterproblemen, haarscheurtjes, veiligheidstoringen en er miljoenen liters radioactief water de pacific instromen moeten wij afzien van pleiten voor kernenergie. Wat zullen nakomelingen wel niet denken als ze over duizenden jaren die putten met radioactief materiaal open maken, goed opgelost, ik denk zomaar van niet.
Om te beginnen lijkt 'terraphthoraan' een woord te zijn wat Cella, de indiener, zelf heeft verzonnen. Ik ben het nergens tegengekomen buiten tweets van Cella. Het betekent dus blijkbaar zoveel als 'Aarde vernietigend'. Waarom daarvoor een nieuw woord wordt bedacht en wat dit verder toevoegt aan de discussie is me onduidelijk.
"Kernenergie is een terraphthorane (aardvernietigende) hoax in dezelfde categorie als biomassacentrales en "groene" waterstof."
Een nuttige definitie van het woord 'hoax' vond ik op encyclo.nl: "vorm van bedrog die meestal niet bedoeld is om ernstige schade aan te richten, maar om de aandacht ergens op te vestigen, mensen voor de gek te houden, lichte paniek te zaaien [...]". In dat licht vind ik Cella's amendement wel enigszins ironisch.
Verder volledig eens over biomassa. Hoe eerder we die vervuilende flauwekul uitfaseren, hoe beter. Gelukkig voorziet het concept hierin al, zie regel 325. Wat Cella's bezwaar is tegen groene waterstof (dat is waterstof dat is gemaakt van hernieuwbare energiebronnen, zie deze pagina voor een nuttige uitleg van de verschillende kleurcodes), wordt niet uitgelegd. Ik ben het wel eens dat we hier voorzichtig mee moeten zijn. Zo is waterstof moeilijk voor langere tijd op te slaan en zijn de kosten voor een waterstof infrastructuur nog ongewis. Maar hier hebben we het nu niet over.
"De roof van grondstoffen uit Afrika - Niger, Namibië - het immense mijnen graven, omgevingen vergiftigen gaat met uraniumwinning gewoon door."
Wereldwijd zijn plaatsen waar de arbeidsomstandigheden een stuk beter zijn, zoals Australië, Canada en vooral ook Kazachstan, heel grote uranium exporteurs. Maar natuurlijk is Afrika een vraagstuk voor de arbeidersbeweging. Niger en Namibië worden historisch al lange tijd uitgebuit. Dit moeten we absoluut verbeteren. Wat Cella vergeet te zeggen is dat 57% van alle uranium wereldwijd inmiddels wordt gedolven via loogmijnbouw. Daar zie je bovengronds niet zo veel van.
[caption id="attachment_504" align="aligncenter" width="508"]
Van een loogmijn zie je bovengronds niet zoveel, bron sciencedirect.com[/caption]
Verder maakt Cella blijkbaar een argument tegen mijnbouw. Nu is kernenergie qua benodigde grondstoffen nou net de meest zuinige van alle schone energiebronnen, zoals dit plaatje laat zien:
[caption id="attachment_517" align="aligncenter" width="750"]
De hoeveelheid delfstoffen nodig per energiebron. Bron UNECE[/caption]
Door dit ongenuanceerde argument te maken, zegt Cella eigenlijk dat we alle energiebronnen dus ter discussie moeten stellen. Dit is natuurlijk, wederom, onzin.
Wederom is er al een tekst opgenomen in het concept dat wél de juiste snaar raakt, zo lezen we op regel 383:
Nederland draagt er internationaal zorg voor dat de duurzame energietransitie geen negatieve gevolgen heeft voor de mensenrechten in landen waar de benodigde grondstoffen worden gewonnen, vooral als dit conflictgebieden zijn.
Daar gaat het inderdaad om. We moeten de mijnbouw in de derde wereld hoe dan ook oplossen, of dit nou gaat om uranium of om de delfstoffen voor bijvoorbeeld zonnepanelen of lithium voor batterijen, wat orde van groottes grotere problemen zijn voor mens en milieu.
"Het kost decennia om centrales te bouwen met alle uitstoot van dien [...]"
De mediaan voor bouwtijd ligt wereldwijd op ongeveer zeven jaar. In het Westen ligt deze de afgelopen twintig jaar inderdaad hoger, om goed begrepen redenen. Landen die nu meer kerncentrales bouwen, of daar nooit mee zijn gestopt, zitten gemiddeld lager.
Dit brengt me op een ander punt: het is onzin om het te hebben over de bouw van één reactor. Zoals ik al in mijn toelichting stelde op mijn amendement hebben we met 700 TWh een enorme energievraag te vervullen. Zoals ik in dit draadje op mastodon al uitleg heeft de overheid niet écht een idee over hoe we tegen 2050 naar nul CO2 gaan, we komen domweg honderden TWh's tekort, ook al zakken we dus 15% in ons totale energieverbruik.
Kernenergie heeft het voordeel dat het elektriciteit én warmte kan leveren. In de kweekreactoren in mijn voorstel gaat het om zo'n 650 ºC, wat ideaal is voor allerlei industriële processen. We zullen dus een heleboel kerncentrales moeten bouwen, wil ik maar zeggen.
Stel dat we elk jaar de bouw starten van twee kleine kerncentrales a 450 MWe, de bouw ervan duurt 8 jaar, want hoewel ze kleiner en makkelijker te bouwen zijn, hebben we (nog) geen ervaring. Ok, dus als we in 2025 beginnen hebben we onze eerste lichting in 2033. In 2035 hebben we er al zes, in 2040 zijn dat er 16 en in 2050 hebben we er 36 online, die samen 250 TWh aan elektriciteit en warmte leveren. Precies wat we nodig hebben om het gat te vullen dat zon en wind niet konden vullen.
In mijn voorbeeld hebben we dus 36 reactors gebouwd in 25 jaar tijd, dat zijn 300 maanden. Is de bouwtijd dan 300 / 36 = ~8 maanden? Nee, dat zou onzin zijn. Maar het is net zo goed onzin dat Cella zegt dat het 'tientallen jaren' duurt.
"[...]is onbetaalbaar en onrendabel[...]
Het voorbeeld dat hier vaak wordt aangehaald door anti-kernenergie propagandisten is dat van Hinkley Point C, een kerncentrale die momenteel in aanbouw is in het VK. Het klopt dat de kosten hiervan inmiddels rond de €30 miljard liggen en dat is vrij fors voor 3200 MWe aan vermogen. Echter is 2/3 van deze kostenpost louter rente.
Dit is nou net iets wat we politiek kunnen oplossen middels bijvoorbeeld lage rente (staats)leningen of zelfs het nationaliseren van de hele energiesector, zoals de Fransen doen. This simple trick maakt echt een enorm verschil in de bouwkosten.
Desondanks zal HPC nog steeds heel goedkope stroom leveren. Hoewel de bouwkosten hoog liggen, zijn de operationele kosten extreem laag. Dit heeft te maken met de gigantische energiedichtheid van uranium. Niet voor niets ligt de kWh prijs voor kernenergie op enkele centen en is 'long term operation' van kernenergie (dat heet: afbetaalde kerncentrales die nog makkelijk 50 jaar kunnen meedraaien) verreweg de goedkoopste vorm van elektriciteit (jazeker, goedkoper dan zon en wind!).
Bovendien is het wat gek dat Cella er op meerdere plekken een punt van maakt dat hij zich afzet tegen de 'kapitalistische markt', maar als het zo uitkomt wel diezelfde marktlogica gebruikt om 'aan te tonen' dat kernenergie 'niet rendabel' is. Je moet wel kiezen Cella.
"[...]verbruikt grote hoeveelheden broodnodig schoon water om te koelen[...]"
Het 'verbruikt' geen water, immers wordt het water dat Borssele bijvoorbeeld opneemt ook weer, enkele graden warmer, herleid in de Westerschelde. Waar Cella wellicht op doelt zijn de paar kerncentrales in Frankrijk die vorig jaar in het nieuws waren omdat ze moesten worden afgeschakeld vanwege te weinig koelwater uit de rivieren.
Hier moet bij worden gezegd dat het om reactoren betrof die geen koeltoren hadden. Waarom niet? Omdat dit fenomeen bekend is bij EDF en vrijwel elk jaar voorkomt en deze reactoren dan 0,3% van het jaar buiten werking zet. Het paste domweg nog niet in het kosten-baten plaatje om die koeltorens te bouwen. Dit is nog steeds een optie, ook is luchtkoeling een optie, hoewel dit geschikter is voor kleinere kerncentrales.
"[...]en dan is er nog de veiligheid en het 40.000 jarige afvalprobleem.[...]"
Ik vermoed dat Cella hier doelt op plutonium-239, een van de producten in gebruikte brandstofstaven. Het is hier misschien goed om uit te leggen dat een radioactief element (of, correcter, isotoop) haar radioactiviteit verliest volgens een halfwaardetijd. Na zo'n tijd is de helft van de atomen van dit element vervallen tot iets anders, vaak een stabiel atoom, en is het die radioactiviteit dus kwijt. Als vuistregel kun je zeggen dat na tien van dergelijke halfwaardetijden het niveau zover is gezakt (0,1% van de originele radioactiviteit) dat het zit op het niveau van achtergrondstraling.
Plutonium-239 heeft een halfwaardetijd van 24.000 jaar. Na tien halfwaardetijden zijn we dus 240.000 jaar verder, niet de 40.000 waar Cella het over heeft.
Maar let op: dit is brandstof! In mijn voorstel noem ik onder meer hiervoor juist kweekreactoren, die uit deze gebruikte brandstofstaven deze brandstof kunnen ontsluiten. Die gebruikte brandstofstaven komen uit Borssele, een traditionele hogedrukwaterreactor (ook wel een PWR genoemd). Nadat zo'n brandstofstaaf met uranium vijf jaar lang in de reactor heeft gezeten kan het niet meer in een PWR reactor worden gebruikt. Maar dat wil niet zeggen dat er niks bruikbaars in zit! Tot 96% van de originele brandstof zit nog steeds in die staaf en dat kunnen we met een kweekreactor ontsluiten.
Het uiteindelijke daadwerkelijke kernafval, ook wel splijtingsproducten genoemd, hebben veel kortere halfwaardetijden, met cesium-137 het langste met 30 jaar. Dus: na ongeveer 300 jaar is dit goedje haar radioactiviteit kwijt. Dit kunnen we bovengronds bewaren bij COVRA, of op termijn ondergronds opslaan in een deep geological repository zoals Onkalo in Finland.
Hoeveel splijtingsproducten zijn er? Nick Touran van What is nuclear? heeft daarover een nuttige uitleg gemaakt: alle splijtingsproducten van kernenergie de afgelopen 70 jaar op planeet Aarde bij elkaar komt neer op een voetbalveld in oppervlakte dat komt tot kniehoogte (Nick zegt 15 cm, oftewel enkelhoogte, maar hij heeft het specifiek over de VS, niet de wereld).
Kernafval is geen daadwerkelijk bestaand probleem. Het is juist een grondstof dat ons van alle energie zou kunnen voorzien en bovendien mijnbouw voor eeuwen overbodig maakt!
"BIJ1 richt zich op serieuzere schone alternatieven[...]"
Begrijp me niet verkeerd: we zullen alle technologische middelen moeten gebruiken om zo snel mogelijk te komen tot nul CO2 uitstoot. Dus óók zon en wind. Maar het uitsluiten van kernenergie is extreem naïef en onverstandig. Als BIJ1 doen we er goed aan om kernenergie te omarmen.
"[...]en bovenal op het verminderen van de energieverslaving van de kapitalistische industrie."
Ook onder het socialisme zullen we een heleboel schone energie nodig hebben, voor allerlei belangrijke zaken zoals kunstmest, cement, staal, glas, allerlei chemische processen, het maken van synthetische brandstoffen, etc. Het is een gevaarlijke illusie dat we welvaart voor iedereen kunnen vasthouden zonder industrie, en er is geen industrie zonder een overvloed aan schone energie.
"Wat zullen nakomelingen wel niet denken als ze over duizenden jaren die putten met radioactief materiaal open maken, goed opgelost, ik denk zomaar van niet."
We weten inmiddels van de Oklo mijn in Afrika, waar miljarden jaren geleden op natuurlijke wijze een kernreactie plaatsvond honderdduizenden jaren lang, dat splijtingsproducten in al die miljarden (!) jaren tijd enkele centimeters zijn verplaatst. Zou onze beschaving ineenstorten (wat gek genoeg altijd de aanname is bij dit argument, heel apart), dan hebben onze nakomelingen geen enkel probleem met dit kernafval, omdat de radioactiviteit al lang zal zijn vervlogen.
Kunnen we hetzelfde stellen van de enorme hoeveelheden toxisch afval van alle andere energiebronnen? Arsenicum in oude zonnepanelen is niet radioactief, en dat betekent dus dat het tot het einde der tijden hartstikke giftig gaat zijn voor biologisch leven. En wat doen we ermee? Datgene wat we niet kunnen recyclen dumpen we op een vuilnisbelt, het liefst ver weg in de derde wereld zodat wij er niet over hoeven na te denken.
Is dat dat de kant die we op moeten gaan? Ik denk zomaar van niet.
Stem om al deze redenen tegen amendement 169 en natuurlijk vóór amendementen 2 en/of 37 🥰
Waardeer je dit gratis artikel? Steun me met een eenmalige donatie of abonneer je zodat je alle content ziet. Dankjewel!